RESMİ GAZETE'DE YAYIMLANMAYAN TMMOB YÖNETMELİKLERİ ÜZERİNE BAŞBAKANLIK'A YAZI GÖNDERİLDİ

T.C.
BAŞBAKANLIK MAKAMINA

 

İlgi      : 01.09.2014 tarih 659, 660 ve 661 sayılı Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü’nün yazıları hk.

İlgi üç yazı, Resmi Gazete’de yayımlanmak üzere gönderilmiş Şehir Plancıları Odası’nın Ana Yönetmeliği ile Serbest Şehircilik Hizmetleri, Büro Tescil, Mesleki Denetim ve En Az Ücret Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve İç Mimarlar Odası Ana Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik değişikliklerinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın görüşü doğrultusunda işleme konulmamasına ilişkindir.

Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü, son bir yıl içinde yoğunlaşan bir şekilde yönetmelik değişikliklerini Bakanlık görüşüne ya da yönetmelik hükümlerine dayandırarak yayımlamama tutumu almıştır ve bu yolla Birliğimize bağlı Odaların faaliyetlerini engelleme yoluna gitmektedir. Birkaç yıl öncesine kadar bu denli bir engelleme yokken bu tutum değişikliğini anlamakta güçlük çekmekteyiz. Çünkü, ne Anayasa’da ne de 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Yasası’nda bir değişiklik olmamıştır. Aynı zamanda, 6011 sayılı Yasa ve Başbakanlık Mevzuatı Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte de bir değişiklik olmamıştır. Mevzuat düzeyinde bir değişiklik olmadığına göre bu tutumun Bakanlık ve Genel Müdürlüğün siyasi yaklaşımlarından öte bir nedene dayanıp dayanmadığını sormakta haklılığımız teslim edilmek durumunda olsa gerek. 

İlgi yazılarda görüldüğü üzere, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yönetmelik değişiklikleri konusunda bir itirazı olmamasına karşın, değişiklik kapsamı dışında kendisi yeni yönetmelik maddeleri teklifinde bulunmaktadır. Kendi teklifinin kabul edilmemesi durumunda yönetmelik değişikliğinin yayımlanmaması istenmektedir. Yürürlükte bulunan ve değişiklik öngörülmeyen maddeler üzerinde görüş belirtmenin yasal dayanağı olmadığı gibi haklılığını kabul edebileceğimiz bir gerekçe de bulunmamaktadır. Bakanlık, Meslek Odasının Genel Kurulunda bir delegeymiş ve Genel Müdürlük de Genel Kurulmuş gibi davranmaktadır.    Aşağıda sunacağımız nedenlerle, bu keyfi tutumun sona erdirilmesini istemek zorunlu olmuştur.

1. Bilindiği üzere, TMMOB ve bağlı Odalar idari özerkliğe sahip yerinden hizmet yönetim kuruluşlarıdır. Ret konusu edilen yönetmelik değişiklikleri, Odaların kendi Genel Kurullarında üyeleri ile yaptığı tartışma sonucu Genel Kurul iradesi ile oluşturulmuş düzenleyici işlemlerdir. Kendi üyelerini bağlayan, 3. kişileri bağlamayan bir yönetmelik düzenlemesi, bir teklif ya da taslak değildir. Genel Kurul kararıdır. Bu karar, şekil ve usul koşutluğu ilkesi gereği ya Genel Kurul kararı ile geri alınabilir ya da yargı organınca verilen bir iptal kararı ile ortadan kaldırılabilir. İdari işlem ve kararların nasıl ortadan kaldırılacağı idare hukukunda açıklanmıştır. Bunun dışında, Genel Kurulun almış olduğu bir kararı ortadan kaldıracak bir irade Anayasal ve yasal olarak ortada bulunmamaktadır. 22.02.2013 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi’nin 644 sayılı KHK’nin 2. maddesi konusunda vermiş olduğu karar da Bakanlığın ve meslek odasının konumunu ve görevleri şu şekilde tanımlanmıştır:

“Anayasa’nın 135. maddesinde, meslek kuruluşlarının karar ve yönetim organlarının seçimle göreve gelmesinin öngörülmesi, Devletin idari ve mali denetimine tabi olduklarının belirtilmesi ve sorumlu organlarının görevlerine ancak yargı kararıyla son verilebileceğinin kurala bağlanması, bu idarelerin özerkliğine işaret etmektedir.

Meslek kuruluşlarının özerkliği, merkezî idareden bağımsız olarak karar ve yürütme organlarını seçebilme, ilgili mesleki faaliyetlerle sınırlı olmak üzere üyelerini ve örgütlerini bağlayıcı karar alma ve uygulama, meslek mensuplarının uyacağı ilke ve kuralları belirleme ve üyeleri hakkında disiplin tedbirleri uygulama hak ve yetkisini içermektedir”.

Bu kararda da görüleceği üzere, meslek odaları, üye ve üyenin hizmet sunumuna ilişkin merkezi idarenin iznine bağlı olmaksınız yetkili kurulları aracılığıyla usulüne uygun kurallar koyabilir, Anayasa’nın 124. maddesine uygun olarak yönetmelik düzenleyebilir. Bakanlığın salt vesayet makamı olması nedeniyle meslek odasının idari özerkliğini ortadan kaldıramayacağı Anayasal kuraldır. Anayasal bir kuralın yürütme eliyle engellenmesinin Anayasa’ya ve demokratik esaslara aykırı olacağında kuşku bulunmamaktadır.

2. Mevzuatı Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesi, Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü’ne Anayasa’ya, kanunlara ve diğer mevzuata aykırılık tespiti yetkisi vermediği gibi başkaca bir kurumun teklifini gerekçe göstererek yayımlamama yetkisi de vermemiştir. Kaldı ki kanunla verilmeyen bir yetki yönetmeliğe konu edilemez. Anılan Genel Müdürlük, içerik denetimi yapamayacağına göre bu nedenle yönetmelik iadesinde bulunamaz. Çünkü; Mevzuatı Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, Avrupa Birliği sürecinin bir ürünü olup, merkezi idarenin demokratik katılımcılığı, şeffaflığı sağlayacağı taahhüdünün bir sonucu olarak kabul edilmiştir. Böylece idare edilenler, kendi haklarında verilen kararlar hakkında haberdar olacak ve demokratik kitle örgütleri, meslek kuruluşları yürütmeyi bu yolla hem denetleyecekler hem de haklarında verilen kararlardan haberdar olacaklardı. Ne yazık ki, ülkemizde böyle bir sürecin yürütülmesi mümkün olmamıştır. Yani, Mevzuatı Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, merkezi idarenin teklif ettiği taslaklardan kamuoyunun haberdar olmasını amaçlanmışken, uygulamada merkezi idare dışındaki kuruluşları yürütmenin denetimine almak için bir araç olarak kullanıldığı görülmektedir. İşlemin gerekçesinde de belirtildiği üzere, Birliğimiz tarafından gönderilen yönetmelik, Anayasa’ya ve dayanak 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Yasası’na aykırılığı nedeniyle değil, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın görüşüne aykırı olduğu gerekçesiyle iade edilmiştir.    

3. Anayasa’nın 124. maddesine göre düzenlenmiş bir yönetmeliğin, içerik denetimi yine Anayasa’nın 125. maddesinde belirlendiği üzere yargısal denetim ile söz konusudur. Yargısal denetim dışında, başkaca bir organın denetimi, demokratik hukuk devleti ilkesine aykırı olacaktır. Davalı idarenin, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olan Birliğimiz ve Birliğe bağlı Odaların Resmi Gazete’de yayımlanmak üzere gönderdiği yönetmeliği Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın kendince yaptığı ve Bakanlığın görev alanıyla herhangi bir ilgisi de bulunmayan hukuki değerlendirmelere dayalı olarak yayımlamak istememesi, Birliğimizin görev alanına hukuka aykırı bir şekilde müdahale anlamı taşımaktadır. Böyle bir gerekçeyle yönetmeliğin iade edilmesi, Anayasa’nın 125. maddesi ile idari yargı organına verilmiş olan hukuka uygunluk denetiminin gaspı anlamına da gelmektedir. Genel Müdürlük, ret işlemiyle, yargı organına ait olan bir görevi kendi üzerine alacağı bir uygulamaya yönelmiştir. Bu açıdan da yürütme organı kendisine ait olmayan bir yetkiyi kullanmak suretiyle, Anayasa’nın hukuk devleti ilkesini düzenleyen 2. maddesini, bağlı yetkiyi düzenleyen 6. maddesini, yönetmelik çıkartılmasına yönelik 124. maddesini, yargısal denetimi düzenleyen 125. maddesini ve kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşlarını düzenleyen 135. maddesini ihlal etmektedir.

Gerek 3056 ve 3011 sayılı yasalar gerekse Anayasa, Birliğin yayımlanmak üzere Resmi Gazete’ye göndermiş olduğu yönetmeliklerin içerik denetimine ilişkin bir yetki tanımamıştır. Dava konusu işlemde, yargı yerine geçilerek içerik denetimi yapılmış olup, yönetmelik amacına aykırı ve görüş oluşturan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın görev alanıyla ilgisi bulunmayan bir yoruma tabi tutulmuştur. Aynı yolla engellenen Peyzaj Mimarları Odası Serbest Peyzaj Mimarlık Müşavirlik Hizmetleri Uygulama Mesleki Denetim Büroların Tescili ve Asgari Ücret Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin kimi maddelerinde değişiklik yapılmış ve Genel Müdürlük Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın görüşü doğrultusunda yayımlamamıştır. Bu ret işlemine karşı açmış olduğumuz iptal davasında Ankara 17. İdare Mahkemesi 2014/640 Esas sayılı dosyada yürütmenin durdurulmasına karar vermiştir. Kararda, dava konusu yönetmeliğin taslak olmadığı, yürürlüğe girmesi gereken bir yönetmelik olduğu, idarenin söz konusu yönetmeliğin hukuka aykırı olduğu iddiasında ise dava açabileceği belirtilmiştir.

Mahkeme kararında tespit edildiği üzere, Genel Müdürlük yetki aşarak işlem tesis etmektedir. Yetki aşılarak yapılan bu işlemlerin düzeltilmesi ve ilgi yazılara konu yönetmeliklerin ivedilikle yayımlanması gerektiği bilgilerinize sunulur.

 

Mehmet Soğancı
Yönetim Kurulu Başkanı