ENGELLERİ KALDIRALIM, ENGELLİLERİN HAYATA KATILIMINI SAĞLAYALIM

ENGELLERİ KALDIRALIM, ENGELLİLERİN HAYATA KATILIMINI SAĞLAYALIM

Ülkemiz, 14 Temmuz 2009 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanan Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme’de, Birleşmiş Milletler Şartı’nda ilan edildiği gibi, insanlık ailesinin tüm mensuplarının doğuştan sahip oldukları onuru, değeri, eşit ve devredilmez hakları dünyada özgürlüğün, adalet ve barışın temeli olarak kabul etmiştir.

Sözleşme’nin 24. Maddesi olan eğitim bölümünde engellilerin kişiliklerinin, yeteneklerinin, yaratıcılıklarının, zihinsel ve fiziksel becerilerinin potansiyellerinin en üst derecesinde gelişiminin sağlanması temin edilmektedir. 2011 Nüfus ve Konut Araştırması sonuçlarına göre ise, Türkiye’de en az bir engeli olan (3 ve daha yukarı yaş) nüfusun oranı % 6,9’dur (4.876.000 kişi). Son verilere göre okuma-yazma bilmeyen engelli oranı ülkemizde % 23.3’tür. Engelli kadınların sadece % 1.5’i (41,000 kişi), erkeklerin ise % 4’ü (81,000 kişi) yükseköğrenim görmüştür.

Engellilerin %51,4’ünün ise çalışamayacak durumda olduğundan dolayı işgücüne katılmadığı tespit edilmiştir.

2017 yılı itibarıyla Türkiye’de çalışma yaşında ve çalışma gücüne sahip 2 milyon dolayında engelli bulunmaktadır. Bu 2 milyon engellinin 145 bini çalıştığına göre çalışma yaşında ve çalışma gücüne sahip engellilerin yaklaşık % 7.5’i istihdam edilmektedir. Yani çalışma yaşındaki engellilerin % 92.5’u işsizdir. Oysa aynı yıl için 15-64 yaş grubunda (çalışma çağında) işsizlik oranı %11,1 olarak gerçekleşmiştir.

2008-2017 yılları arasında kamuda çalışan işçi sayısı yıllık ortalama 1,672 kişi kota üstünde seyretmiş, özel sektör ise her sene istihdam etmesi gereken ortalama 15,157 işçiyi çalıştırmaktan kaçınmıştır. Türkiye’de, firmaların yüzde 66’sı engelli istihdamını yasal bir zorunluluk olarak görmektedir. Yeni işe alım açısından bakılacak olursa kamu yıllık ortalama 333 işçi, özel sektör ise 25,965 işçi istihdam etmiştir. Bu yıllarda ortalama başvuru sayısı ise 64,289’dur.

İşgücüne katılan engellilerin çok az bir bölümü eğitim aldıkları alanda istihdam olanağı bulabilmektedir. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın araştırmasına göre engellilerin yarısından çoğu niteliksiz işlerde çalışmaktadır. Engellilerin yüzde 29,8’i satış, yüzde 25,5’i büro elemanı olarak çalışırken profesyonel olarak nitelendirilebilecek işlerde çalışanlar yüzde 10’u bile bulmamaktadır.

İstihdam edilen engellilere cinsiyet açısından bakıldığında, kadınların dezavantajlı durumda olduğu görülebilmektedir. Türkiye’deki engellilerin %7.9’u kadın, %5.9’u erkek olmasına rağmen, erkek engelli istihdamının çok daha yüksek olduğu görülmektedir.

SGK verilerine göre, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. Maddesi ile düzenlenen 50 ve daha fazla işçi çalıştıran özel sektör işyerlerinde % 3 oranında engelli çalıştırılması zorunluluğunun; Türkiye’deki işyerlerinin aslında % 2’sini kapsadığı görülmektedir.

Bu tabloya göre;

• Öncelikli olarak özel sektördeki istihdam konusunda işverenlerin bilinçlendirilmesi ve teşvik edilmesi çalışmalarına ihtiyaç vardır.
• Engelliler için istihdam olanakları yaratılırken bir yandan da mesleki bilgi yönünden eğitimli ve kalifiye bir hale getirilmeleri için yapılan çalışmaların arttırılması gerekmektedir.
• Vasıflı işgücünün daha maliyetli olması, engellilere verilen işlerin başarısından endişe edilmesi vb. gibi sebeplerle engelliler niteliksiz işlere yönlendirilmektedir. Kotaların her eğitim düzeyinden ve meslekten; vasıflı engellileri de kesinlikle kapsayacak şekle getirilmesi için çareler aranması gerekmektedir. Bu durumda devletin farklı teşvikler sunması, nicelik ölçütlerine niteliksel katkılar yapması da engelli meslektaşlarımız adına takip ve talep edeceği konulardandır.
• Engelli kadınların çalışabilir duruma gelmesi ve meslek edinebilmesi için özel araştırmalar ve çalışmalar yürütülmesi gerektiği açıktır.
• Gerek mevcut kotaların kapsamlarının, gerek kota yöntemi dışında engelli istihdamına yönelik yatırımların arttırılması; çalışmak isteyen engelli başvurularının hiçbirinin karşılıksız kalmayacağı düzeylere gelinmesi için yeni çalışmalar yürütülmesi gerekmektedir.

Yaşamın içinde olan kalıtsal hastalıklar, doğum anındaki zorluklar, farkına varılmayan çocuk hastalıkları, çevre sorunlarının yarattığı hastalıklar, iş kazaları, meslek hastalıkları, savaşlar ve saldırılar... Engelleri doğuran pek çok sebeple her gün iç içe yaşamaya devam ediyoruz. Ancak bu engelleri büyüten, hayatları ve kentleri yaşanmaz kılan bizleriz.

TMMOB olarak, engelli üyelerimizin sorunlarını dinlemeye, birlikte çözüm önerisi geliştirmeye her zaman hazır olduğumuzu, yaşanmaz kılmak yerine yaşatmak, yaşamı ise her zaman daha onurlu kılmak için var gücümüzle çalışmaya devam edeceğimizi 3 Aralık Dünya Engelliler Günü vesilesiyle bir kez daha kamuoyuna saygıyla bildiririz.

 Emin KORAMAZ
 TMMOB Yönetim Kurulu Başkanı