TMMOB VAN İKK ERCİŞ ÇATAKDİBİ (ZORTUL) KÖYÜ RAPORU

TMMOB VAN İKK ERCİŞ ÇATAKDİBİ (ZORTUL) KÖYÜ RAPORU

Van İli Erciş İlçesi Çatakdibi (Zortul) köyü Ağyer Mevkiinde bulunan ve üzerinde TOKİ‘nin yapı inşa etmek istediği alan üzerinde 11.06.2013 tarihinde TMMOB Van İKK heyeti olarak yapmış olduğumuz incelemeler neticesinde; aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

1-TANIMLAR:

MUTLAK TARIM ARAZİSİ:

 

Mutlak Tarım Arazisi; bitkisel üretimde toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerinin kombinasyonu yöre ortalamasında ürün alınabilmesi için sınırlayıcı olmayan, topoğrafık sınırlamaları yok veya çok az olan; ülkesel, bölgesel veya yerel önemi bulunan, halihazırda tarımsal üretimde kullanılan veya bu amaçla kullanıma elverişli olan arazileri ifade eder.

TOPRAĞIN BÜNYESİ (TEKSTÜR)

Toprağın katı fazını kil, mil ve kum boyutundaki malzemeler oluşturmaktadır. Bu boyuttaki malzemelerin toprak içindeki nispi miktarları ve bunların birbirlerine göre oranları toprağın tekstürünü ifade etmektedir.

TOPRAK STRÜKTÜRÜ

Toprağın strüktürü, toprak parçalarının bir araya gelerek oluşturduğu sıralanma ve bunların duruş şekillerini ifade etmektedir.

POROZİTE:

Toprak tanecikleri arasında bulunan hava boşluğunun tamamını ifade eder.

pH: toprağın reaksiyonudur.  pH bir çözeltinin asitliğini ya da alkalitesini derecelendirmeye yarayan ölçü birimidir.

ORGANİK MADDE:

Hücrelerin yapı taşlarını oluşturan temel maddeler, hücrelerin enerji gereksinimlerini karşılamak için ihtiyaç duydukları bazı maddeler ve canlılarda düzenleyici görevler üstlenen (yani hormonlar) biyolojik moleküllere ‘Organik madde‘ adı verilir.

 

2- ARAZİNİN KONUMU VE NİTELİĞİ:

Arazi Erciş İlçe merkezine 10 km mesafede, köy yoluna sıfır (asfalt), taban arazi niteliğinde, DSİ sulama kanalları ile sulanan, %1-2 lik eğime sahip, toprak yapısı kumlu-tınlı yapıda organik maddece zengin, toprak tekstürü ve strüktürü oluşmuş, porozitesi ideal (%45), toprak pH‘ı nötre yakın (tarımsal üretime elverişli) olup, İnceleme konusu araziler Mutlak Tarım alanlarıdır. Arazinin yüzey alanı düz, yarayışlı toprak tabakası yüksek, toprak mikroorganizma faaliyetinin yüksek olduğu üzerinde yetişen bitki çeşitliliği ve gelişmişlik durumundan anlaşılmıştır. İlgili alanların uzun yıllardan beri tarıma açık olduğu ve o alanlarda üretim yapıldığı toprak yapısı, işlenmesi ve yabancı ot varlığının durumundan anlaşılmıştır. Toprak yapısı bitkisel üretime ideal bir yapı olan süngerimsi bir yapı arz etmektedir. Bitki florası zengin bir çeşitlilik arz etmektedir. Üzerinde bulunan kavak ağaçlarından da anlaşıldığı üzere 20 yıldan fazla bir sürede ilgili alanlarda tarımsal faaliyet yapıldığı anlaşılmaktadır. Gerek çit bitkisi ve gerekse fidanlık kavaklar dikim tekniklerine uygun olarak dikilmemiştir. Sıra arası ve sıra üzeri rasgele ayarlanmıştır. Bu yüzden toplam ağaç sayısı alana göre fazladır.

Bu alanlarda üretilen ürünlerin pazarlanma sorunu bulunmamaktadır. Çünkü ulaşımı kolay ve yerleşim alanlarına çok yakın olduğundan dolayı da üretim, hasat ve pazarlama masrafları çok düşük olup, İlgili ürünlerin birim alandan getirisi ve kar marjları yüksektir.

3-ARAZİNİN BİTKİ ÖRTÜSÜ:

Arazinin tamamı 144 dekar olup, hali hazırda; Kapama meyve bahçesi, ara ürün olarak yonca bitkisi, korunga ve bir kısmında kavak fidanlığı ve arazinin etrafı ise çit bitkisi olarak kavak ağacı mevcuttur.

Yapmış olduğumuz çalışmalar neticesinde;

Yaklaşık olarak; 6.500 Adet meyve ağacı,(Çoğunluğu kapama elma bahçesi), 20.000 adet kavak fidanı, 10.000 adet 8-10 yaş arası kavak ağacı, 8.000 adet ise 2 yıl önce kesilmiş ve kesilen köklerden yeniden filizlenen ve her kökte ortalama 4 adet sürgünün olduğu kavak ağaçlarından oluşmaktadır. Yine 144 dekar alanın 15 dekarlık alanın tamamı kavak fidanlığı olduğu, 144 dekarlık alanın etrafı 3 ile 10 sıra şeklinde kavak ağaçları ile çit çekildiği, orta kısımlarda ise kapama meyve bahçesi ve ara ürün ise yem bitkileri ekimi (Yonca, Korunga) yapıldığı tespit edilmiş olup, Devlet Sulama Kanalları ile ilgili alanların sulandığı tarafımızca tespit edilmiştir.

Toplam ağaç sayısı:

1-Kavak= 20.000 adet kavak fidanı +10.000 adet 8-10 yaş arası kavak +8.000 adet *4 er adet 2 yıl önce kesilmiş kavak ağacı+6.500 adet meyve ağacından oluşmaktadır.

20.000+10.000+(8.000*4)+6500=68.500 adet ağaçtan oluşmaktadır.

4-TARIM ALANLARININ AMACI DIŞINDA KULLANILMASI İLE İLGİLİ MEVZUAT

 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunun Tarım dışı amaçla kullanılamayacak araziler ve bu kanun kapsamında yayımlanan yönetmeliğin 8. Maddesi;‘‘ Bu Yönetmeliğin 10, 11, 12 ve 14 üncü maddelerinde belirtilen istisnalar hariç olmak üzere, tarım dışı amaçlarla kullanılmaya tahsis edilemeyecek araziler şunlardır:

a)         Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri ve ekonomik olarak verim alınan veya halen ekonomik verim alınmasa bile gerekli bakım yapıldığında ekonomik verim alınabilecek olan dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri,
b)        Drenaj yetersizliği, taşlılık veya tuzluluk gibi sebeplerle marjinal tarım arazisi olan ancak ekonomik olarak ıslah edilmek suretiyle bu maddenin (a) bendinde belirtilen arazilere dönüştürülebileceği tarımsal etüt raporunda belirtilen araziler,
c)         Özellikleri itibarıyla tarım dışı kullanımlara tahsis edilebilir durumda olmakla birlikte sulama, drenaj, toprak muhafaza ve benzeri planlama veya uygulama projeleri kapsamında yer alan ve bir proje kapsamı içinde olmasa bile tarım dışı maksatlı kullanımlara tahsisleri halinde proje bütünlüğünü veya çevre arazilerdeki tarımsal kullanım bütünlüğünü bozacak durumda olan araziler. ‘‘

Yine aynı yönetmeliğin 9.maddesi tarım dışında kullanılacak tarım arazilerinde öncelik sırası belirlenmiştir. Buna göre; Tarım dışı amaçlı arazi kullanım ihtiyaçları öncelikle kuru şartlarda tarım yapılan marjinal tarım arazileri içerisinden karşılanır. Bu sınıf arazilerden karşılanamaması halinde 10, 11, 12, ve 14 üncü maddelerinde yer alan istisnalar için ekonomik verimi olmayan dikili tarım arazileri, özel ürün arazileri ve mutlak tarım arazileri sırası takip edilerek karşılanır. 10.11.12 ve 14. maddeler ise;

Madde 10 - Marjinal tarım arazilerinden başlamak kaydıyla, daha uygun alternatif araziler bulunmadığı takdirde, aşağıda belirtilen genel maksatlar için gerçek ihtiyaca cevap verecek miktarlardaki diğer kuru tarım yapılan araziler ile ekonomik verim alınamayan dikili tarım arazileri, kamu yararının gözetilmesi ve tarımsal faaliyetlere zarar vermeyecek tedbirlerin alınması kaydıyla, tarım dışı faaliyetlere tahsis edilebilir.

a) Köylerin plânlı yerleşimi için mevcut yerleşik alanların çevresinde bulunan araziler,
b) Mevcut yerleşim alanlarına ilave olarak belediye veya mücavir alan sınırları içinde ilgili belediye tarafından imar plânı yapılmak istenen yerler,
c) Belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kurulacak organize sanayi bölgeleri ve küçük sanayi siteleri,
d) Toplam kullanım alanı 5000 metre kareyi geçmemek şartı ile karayolları güzergahlarında kurulacak oto yakıt satış istasyonu ve bu istasyon ile birlikte planlanacak sosyal tesisler,
e) Katı atıkların etkisiz hale getirilmesi için yapılan tesisler ve ek tesisler,
f) Ceza infaz kurumları ve tutukevleri yapı ve tesisleri,
g) 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanununun 2 nci maddesinde geçen birinci ve ikinci grup madenler hariç, madencilik arama ve işletme faaliyetleri için gerekli yapı ve tesisler.

Tarım dışı amaçlarla kullanılabilecek sulu tarım arazileri ve diğer araziler

Madde 11 - Sulu tarım arazileri tarım dışı amaçlı kullanımlara tahsis edilemez. Ancak, daha uygun alternatif alanlar tespit edilemediği durumlarda aşağıda belirtilen genel amaçlar için ihtiyaca cevap verecek miktarlardaki her sınıf ve özellikte tarım arazileri, tarımsal faaliyetlerin zarar görmemesi için gerekli tedbirlerin alınması şartıyla, tarım dışı faaliyetlere tahsis edilebilir.

a) Karayolları, demiryolları, köy yolları ve benzeri yollar,
b) Su temini ve enerji üretimi amaçlı baraj, gölet, elektrik santralleri, su kuyusu ve bunlara ait ek tesisler; ham petrol ve doğalgaz arama, üretim, depolama tesisleri ve bunlara ait ek tesisler; santral yolu, şalt merkezi, direk, pilon, kök, trafo, enerji nakil hatları, cebri boru güzergahı, arıtma ve bunlara ait pompaj tesisleri ve güzergahları, trafik kontrol ve güvenlik istasyonları,
c) Milli savunma tesisleri, hava alanları ve ek tesisleri,
d) Sera ve sera organize sanayi bölgeleri,
e) Maden arama faaliyetleri,

Yukarıda belirtilen genel amaçlar için yapılan müracaatlar İl müdürlükleri tarafından incelenir ve alternatif olmadığı kanaatine varılırsa uygun görüş verilir, alternatif alan tespiti halinde müracaat reddedilir.

Bu maddenin (e) bendinde belirtilen maden arama faaliyetleri sonucunda stratejik önemi haiz madenin bulunması halinde madencilik işletmesi amacıyla ilgili Bakanlık tarafından alınan kamu yararı kararının İl müdürlüğüne iletilmesi halinde söz konusu arazinin tarım dışı kullanımına izin verilir.

Tarımsal amaçlı yapılar

Madde 12 - Çiftçiye ait tarımsal işletmenin ekonomik olarak yürütülmesini sağlamak için gerekli boyut, hacim ve vasıfta; kümes, ahır, ağıl, depo, soğuk hava deposu, yemlik ve yem hazırlama tesisleri, mandıra, balık üretim tesisleri, arı hane, su ve yem deposu, gübre ve silaj çukuru ile plan ve projeleri İl müdürlüğü tarafından incelenerek tarımsal nitelikli olduğuna karar verilen diğer tesislerle ilgili olarak Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü veya belediyelere, 22/2/2005 tarihli ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 6 ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi gereğince belediye sınırları dışında İl özel idarelerine yapılan müracaatlar İl müdürlüğüne intikal ettirilir. İl müdürlüğü tarafından bu talepler incelenir ve bu tesislerin, yukarda belirtilen özelliklere uyan tesislerden olması halinde, arazi niteliklerine ve sınıfına bakılmaksızın projede öngörülen miktarda alana bu amaçla kullanmak kaydıyla izin verilir.

Tarımsal üretimi teşvik etmek maksadıyla, alternatif alan bulunamaması halinde plan ve projeleri İl müdürlüğünce incelenip, tarımsal nitelikli olduğuna karar verilen, tarımsal ürünlerin işlenmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili tesisler için ihtiyaç duyulan tarım arazileri, işletmenin toplam arazi varlığının 2/100‘ini geçmeyecek şekilde, arazi sınıfına bakılmaksızın İl müdürlüğü tarafından tarım dışı kullanıma tahsis edilir.

Madde 14 - Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce onaylanmış olan her tür ve ölçekteki planlarda, tarım arazisi olarak ayrılmış alanlar için yapılacak her tür zorunlu plan değişikliklerinde İl Müdürlüğünün uygun görüşünün alınması esastır.

İl Müdürlükleri;

a) Plânlı alan Belediye veya mücavir alanı içinde ise, Belediye hizmetlerinin yürütülmesi ve alt yapı tesisleri için inşa edilecek yapılara yönelik ilgili Belediye tarafından yapılan arazi taleplerinde,
b) Tarımsal üretimi teşvik etmek amacıyla kurulmuş tarımsal ürünlerin işlenmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili entegre nitelikli sanayi tesislerinin geliştirilmesi ve rekabet gücünün arttırılması için, mevcut yapılara ilave tesislerin kurulmasına yönelik arazi taleplerinde,
c) Diğer sanayi tesislerinin bulunduğu planlı alanlarda, sanayi tesislerinin rekabet gücünün arttırılması için ihtiyaç duyulan, ileri teknoloji kullanımı sağlayarak üretimi artıracak ve mevcut tesislerle entegre çalışma zorunluluğu bulunan ilave tesislerin kurulmasına yönelik arazi taleplerinde,

plân değişikliği iznini verebilir.

Bu madde kapsamında yukarıda sayılan zorunlu haller için ihtiyaç duyulan araziler, öncelikle tarım dışı kullanım planı bulunan tesislere sınır ve düşük potansiyelli kuru tarım arazilerinden karşılanır. Eğer böyle bir arazi yoksa gerçek ihtiyaca cevap verecek miktarda alan, mevcut planlı alana sınırı olan diğer tarım arazilerinden karşılanabilir.

Yine 5403 sayılı yasanın 13.maddesi; Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri tarımsal üretim amacı dışında kullanılamaz. Ancak, alternatif alan bulunmaması ve Kurulun uygun görmesi şartıyla;

a) Savunmaya yönelik stratejik ihtiyaçlar,
b) Doğal afet sonrası ortaya çıkan geçici yerleşim yeri ihtiyacı,
c) Petrol ve doğal gaz arama ve işletme faaliyetleri,
ç) İlgili bakanlık tarafından kamu yararı kararı alınmış madencilik faaliyetleri,
d) Bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış plan ve yatırımlar,
e) (Ek: 5578 - 31.1.2007 / m.3) Kamu yararı gözetilerek yol altyapı ve üstyapısı faaliyetlerinde bulunacak yatırımlar, İçin bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile Bakanlık tarafından izin verilebilir. (Ek cümle: 5578 - 31.1.2007 / m.3) Bakanlık bu yetkisini valiliklere devredebilir. Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri dışında kalan tarım arazileri; toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile valilikler tarafından tarım dışı kullanımlara tahsis edilebilir. Tarımsal amaçlı yapılar için, projesine uyulması şartıyla ihtiyaç duyulan miktarda her sınıf ve özellikteki tarım arazisi valilik izni ile kullanılır. Birinci fıkranın (c) ve (ç) bentleri kapsamında izin alan işletmeciler, faaliyetlerini çevre ve tarım arazilerine zarar vermeyecek şekilde yürütmekle ve kendilerine tahsis edilen yerleri tahsis süresi bitiminde eski vasfına getirmekle yükümlüdürler. Bu madde kapsamında valiliklerce verilen kararlara yapılan itirazlar, Bakanlık tarafından değerlendirilerek karara bağlanır. Tarım arazilerinin korunması ve amaç dışı kullanımına dair uygulamaların usul ve esasları tüzükle düzenlenir.

Konut yapımı için TOKİ tarafından belirlenen yerlerin idea edildiği gibi konut yapımına uygun bir zemin olmadığı, arazinin jeolojik yapısına bakıldığı zaman üst tabakanın bitkisel toprak ve derinliğe inildiğinde yumuşak kil ve kumlu zeminden oluştuğu görülecektir. Bu bölgede yer altı su seviyesi çok yüksektir. Deprem açısında sıvılaşmanın en fazla olabileceği bir zemin yapısına sahiptir.

5.SONUÇ VE KANAAT:

Çatakdibi (Zortul) köyünde bulunan 318-320 nolu parsellerin tamamı 144 dekardır. Arazinin tamamı mutlak tarım arazisidir. DSİ sulama kanalları ile sulanmaktadır. Arazinin tamamı ekilidir. 68.500 adet ağaç dikilidir. Bu ağaçların bir kısmı meyve ağacı, büyük kısmı ise kavak ağaçlarından oluşmaktadır. Kavak ağaçlarının geneli çit bitkisi olarak kullanılmıştır. Kapama meyve bahçelerinin altında ara ürün olarak yem bitkisi ekilmiştir. Yine bazı alanlarda korunga ve yonca bitkisi bağımsız şekilde üretilmiş, etrafında kavak bitkisi dikilmiştir.

Yukarıda belirtiğimiz nedenlerden dolayı, arazinin bulunduğu konum, eğim durumu, sulama durumu, üzerindeki bitki deseni, toprağın yapısı, ulaşımı ve topografik yapısı esas alındığında söz konusu arazinin Mutlak Tarım arazisi olduğu ve tarımsal üretim dışında kullanılmaması gerektiği kanaatine ulaşılmıştır. Kaldı ki  5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunun Tarım dışı amaçla kullanılamayacak araziler ve bu kanun kapsamında yayımlanan yönetmeliğin 11. Maddesinde de "Sulu tarım arazileri tarım dışı amaçlı kullanımlara tahsis edilemez" denmektedir. Kanaatimiz yönetmeliğin ilgili hükmüyle örtüşmektedir. Arazinin zemin yapısı da yukarıda belirtildiği gibi yapı yapılmasına uygun bir zemin değildir.

İş bu rapor yapmış olduğumuz inceleme ve araştırmalar sonucunda hazırlanarak imza altına alınmıştır.

 

 

 Şemsettin BAKIR                    Yunus HAYLAZ              Arafat SARIBULAK
TMMOB Van İKK Sekr.      ZMO Van Şb. II. Bşk         ZMO Van Şb. Üyesi

  

Şahin KARAKOYUN             Özcan GÜNAY                      Ferman TORO
ZMO Van Şb. Üyesi            İMO Erciş Tems.                  İMO Erciş Tems.Y