GEÇİCİ BARINMA ALANLARINA İLİŞKİN STANDARTLAR

GEÇİCİ BARINMA ALANLARINA İLİŞKİN STANDARTLAR

Afet sonrasında evlerini kaybeden vatandaşlarımızın, kalıcı konutları inşa edilene kadar insani koşullarda ikamet etmelerine olanak sağlayacak ve günlük yaşamlarını sürdürmelerine olanak sağlayacak geçici iskan ve çadır alanlarının kurulması çok önemlidir.

Marmara depremleri sonrasında çadır kent kurulumu için belirlenen alanların drenaja uygun olmaması, araziye doğru eğim verilmemesi nedeniyle barınma alanları su altında kalmıştır. Alanda kapasitenin üzerinde çadır kurulmaya çalışılması, WC, duş vb. altyapı ünitelerin yetersiz kalmasına, yangınlara yol açmış;  çöplerin düzenli toplanmaması, ortak kullanım alanlarının temizlenmemesi salgın hastalıklar yaşanmasına neden olmuştur.

Bu bağlamda depremzede vatandaşlarımızın yaşamsal gerekliliklerinin temini için geçici barınma alanlarının ulusal ve uluslararası standartlara uygun olarak kurulumu ve kurumlar arası koordinasyon önem arz etmektedir.

Bu çalışmada geçici barınma alanları kurulumuna ilişkin ulusal ve uluslararası standartlar taranarak derlenmiş ve kamuoyunun bilgisine sunulmuştur.

1. Yer seçimine dair standartlar

Geçici barınma alanlarının tespitinde su kaynaklarına yakınlık, ulaşım ağlarına yakınlık, alanın morfolojik özellikleri, iklimsel özellikler, hidrografik özellikler, toprak özelliği, bitki örtüsü ile çevre yapılara yakınlığı gibi coğrafik özellikler de yer seçiminin belirlenmesinde önem arz etmektedir.

Bu çerçevede geçici barınma alanlarının;

• Kontrol ve koordinasyonun sağlanabileceği yerleşim yerlerine yeterli yakınlıkta olması,
• Başta kıyılardaki dolgu alanları olmak üzere zayıf zemin özellikleri gösteren, fay hattı etki alanında bulunan yerlerde kurulmaması,
• Mümkünse hazine arazisi üzerine kurulması ve tarımsal alan olmaması,
• Toprak cinsinin kazıya uygun ve su geçirgen olması,
• Halkı ve hayvanları etkileyecek endemik (bölgesel) hastalıklar, durgun su ve sel ve toprak kayması olasılığı olmaması,
• Yeterli sayıda insanı barındırmak için uygun olması ve genişlemeye uygun olması,
• Elektrik ve suyun şehir şebekesine bağlanmaya elverişli bölgelerde olması,
• Şehir şebeke suyuna bağlantı olan yerlerin seçilmesi, buna imkân yoksa çadır kent alanı olarak yeraltı sondaj suyunun bulunduğu yerlerin tercih edilmesi ve sondaj suyunun kullanılabilir düzeyde olmasına dikkat edilmesi,
• Yağmur suyu havzasından en az 3m yüksekte olması,
• Arazi eğimlerinin maksimum %7’yi geçmemesi, tercihen %2 ile %6 arasında olması,
• Beklenen ısı, rüzgâr ve yağış düzeyleri dikkate alınması, hâkim rüzgârın düşünülmesi,
• Dış tehdit ve tehlikelere karşı korunaklı olması,

esastır.

2. Tehlikeli Kullanımlara Yakınlık

Tehlikeli kullanımlar arasında yanıcı, patlayıcı, kimyasal madde, boyama/cila maddeleri üreten fabrikalar, büyük LPG deposu /LPG dolum istasyonları, akaryakıt istasyonları vb. kullanımlar yer almaktadır.

Herhangi bir olağanüstü durumda patlama tehlikesi bulunan ve bu nedenle insanların bulunması açısından güvenli olmayan bu tür alanların barınma alanlarının belirlenmesinde ve emniyet mesafelerinin tanımlanmasında önemli bir kriter olarak ele alınması gerekmektedir. Yerleşmelerde tehlike yaratabilecek diğer kullanımların da (boya, cila üreten fabrikaların, kimyasal madde depolarının vb. kullanımların) planlama çalışmalarında mutlaka dikkate alınması ve geçici barınma alanları ile emniyet mesafelerinin tanımlanması son derece önemlidir.

3. Barınma merkezine dair standartlar

Geçici yerleşim alanları, alt yapısı hazır olan ve içerisinde afet çadırları, yönetim merkezi, yemekhane, sağlık, psiko- sosyal, alışveriş, depo, tuvalet, banyo, malzeme dağıtım, haberleşme, okul ve güvenlik üniteleri için ayrılan alanlardır.

Bu bağlamda geçici barınma alanlarında;

• Yerleşim alanında kişi başına altyapı, yollar, sıhhi tesisat, okullar, işyerleri, su sistemleri, güvenlik/yardım tesisatı, marketler, depolama tesisleri, barınak yerleri dâhil az 45 m2 düşmelidir.
• Okul, kreş, rehabilitasyon merkezi, kahve evleri, çamaşırhane, bilgisayar odaları, marketler, ibadet alanları, sağlık merkezleri, içme suyu ve  atık su arıtma tesisleri, katı atık merkezleri, su kaynakları, beslenme merkezleri, spor aktiviteleri, oyun parkları ve çeşitli kurs alanları gibi sosyal tesislerin kurulumu için yerler planlanmalıdır.
• Yönetim binası, il emniyet veya il jandarma, lojistik ve dağıtım, seyyar hastane yerleri ayrı yerlerde olacak şekilde planlamalı ve yerleri belirlenmelidir.
• Geniş alanlarda yerleşim sağlanıyor ise mahalle ayrıştırması yapılmalı, numaralandırılarak adres oluşturulmalıdır.
• Çadır ya da konteynerler için kişi başına düşen kapalı alan en az 3,5–4,5 m2 olmalıdır.
• Genel amaçlı çadırlar dışındaki çadırlarda tek bir aile barındırılmalıdır.
• Çadır ya da konteynerler iklim şartlarına ve yangın standartlarına uygun malzemeden üretilmelidir.
• Konteynerlerin yerden yüksekliği 30 cm olmalıdır.
• Çadır ya da konteyner, tüm birimlere elektrik ulaştırılabilmelidir.
• Ana girişinde güvenlik kontrollü nizamiyesi yapılmalı; kadın, erkek ve çocuk tüm vatandaşların güvenliğinin sağlanması bakımından çadır kentlerin çevresi tel örgü ile çevrilmelidir.

  4. Ulaşım ve Altyapı
   

• Geçici barınma alanları erişilebilir olmalıdır, yurttaşlar depremden zarar gören kentten ve kent parçasından bu alanlara yürüyerek dahi ulaşabilmelidir.
• Geçici barınma alanlarının mevcuttaki ana yol eksenleri ile bağlantılarının olması gerekir. Bu kriter göz önüne alınırken mevcut aksların olası bir artçı depremde kapanması riski göz önünde bulundurulmalı, mümkünse birden fazla bağlantı güzergahı düşünülmelidir.
• Yerel yol altyapısına uygun olmalı ve yeni yerleşimin bu altyapıya olumsuz bir etkisi olmamalıdır.
• Ana yolların genişliği en az 15m, ara yolların genişliği ise en az 10 m yapılmalıdır.
• Merkezlerde kurulacak mahallelerin ana yolları asfalt ya da parke taşı döşenmelidir
• Ağır vasıtaların her türlü hava şartlarında ulaşabileceği bir yol olmalıdır
• Halkın ikamet ettiği yerlere hafif vasıtalar ile ulaşabilmeli, mümkün olan en yakın yere hafif araçlar için otopark alanı ayırılmalıdır.
• Arazide yerleşim alanının drenajı sağlanmalıdır.
• İçmek, yemek pişirmek, sağlıklı koşullarda temizlenmek için yeterli su ve bunlar için gereğinde ortak alanlar olmalıdır.
• Kent kanalizasyon ağlarına bağlantılı olmalı değilse yeterli miktarda fosseptik çukurları açılmalıdır.
• Olası bir yangın veya acil müdahale gerekmesi durumunda karşı çadır kentin her noktasına ulaşacak şekilde itfaiye teşkilatı planlanmalı ve ambulans erişimi/teşkilatı sağlanmalıdır.
• Yangın riski açısından yerleşim alanında her 300 m’de bir 30 m yangın emniyet şeridi ayrılmalıdır.
• Yangın önleyici boşluklar bırakılmalıdır (Çadırlar arası 2m. çadır kümeleri arası 6m.)

Kapasite

Geçici barınma alanlarının kapasiteleri;

• Geçici barınma alanı 500 m2’den küçük olmamalıdır.
• Minimum 2.000 çadır (10.000 kişi), maksimum 3.000 çadır (15.000 kişi) olmalıdır.
• 200.000 kişiyi barındırmak için maksimum 20, minimum 13 adet çadır kent kurulmalıdır.

Sosyal Gereklilikler

Geçmiş dönemde geçici barınma alanlarında bir dizi olumsuzlukların yaşandığı malumdur. Depremde yaşamları bir anda altüst olan vatandaşlarımızın bir de olumsuz iklim koşullarıyla, sağlık sorunlarıyla, su baskınlarıyla, yangınlarla uğraşmaması için geçici barınma alanları teknik gerekliliklerin yanı sıra sosyal gerekliliklere de uygun olmalıdır.

Bu bağlamda;

• Çadır kentte uyulması gereken kurallara, asayişin teminin edilmesine vb. İlişkin çadır kent yönetim yönergesinin oluşturulması,
• Geçici iskana ihtiyaç duyan ailelerin adil bir şekilde belirlenmesi,
• Kimsesiz kalan çocukların, yaşlıların ve engellilerin ilgili kurumlarda veya geçici iskanlarda kalmalarının sağlanması,
• Geçici konutların insani koşullarda ikamet etmelerine olanak sağlayacak ve günlük yaşamlarını sürdürmelerine olanak sağlayacak hacimde olması,
• Uzun süre kullanılacak olan geçici konurların salt yatak değil masa, sandalye, kanape, tv. vb. ev eşyaları ile donatılması,
• Geçici barınma alanlarında yangın riski taşımaya güvenli ısınma araçlarının olması,
• Günlük tüketim malzemeleri ve temizlik malzemelerinin yeterli miktarda temininin ve dağıtımının sağlanması da önem arz etmektedir.