MMO: ZAMLARIN SONU GELMİYOR: DOĞAL GAZA BİR AY İÇİNDE İKİNCİ ZAM
TMMOB Makina Mühendisleri Odası son doğal gaz zammı üzerine 2 Eylül 2019 tarihinde yazılı bir basın açıklaması yaptı.
YURTTAŞLARA 30 AĞUSTOS SÜRPRİZİ
Zamların Sonu Gelmiyor: Doğal Gaza Bir Ay İçinde İkinci Zam
Son Zam ile BOTAŞ’ın Doğal Gaz Satış Fiyatları Yıl Başından Bugüne Konutlarda ve Küçük Sanayi Kuruluşlarında Yüzde 40,63Arttı
Ailelerin Aylık Doğal Gaz Ödemesi 233,75 Liraya, Elektrik, Doğal Gaz ve Su Ödeme Toplamı 470,72 Yükseldi
30 Ağustos, Mustafa Kemal ve ulusal kurtuluş savaşçılarının emperyalizme karşı verdiği savaşın dönüm noktası olan, coşkuyla kutladığımız bir bayram günüdür. Uygulamalarıyla Cumhuriyet’in tüm kurumlarına karşı adeta savaş açan siyasi iktidar, 30 Ağustos 2019 gecesi, adeta alay eder gibi, alın size bayram hediyesi diyerek doğal gaz zammını açıklamıştır. Fiyatlar, konutlar ve yıllık tüketimi 300.000 m³’ün altındaki sanayi için yüzde 18 oranında artarken, yıllık tüketimi 300.000 m³’ü aşan sanayi, OSB’ler ve CNG müşterileri için sabit kalmış, elektrik üretimi için kullanılan doğal gaz fiyatı ise yüzde üç indirilmiştir. Yüzde 18 olan zammın, BOTAŞ’ın internet sitesinde, ortalama denilerek yüzde 14,9 olarak gösterilmesi de göz boyama amaçlıdır, yanıltmacadır.
30 Ağustos 2019’da yapılan zam sonrasında, değişik tüketici grupları için geçerli gaz fiyatları ve 2017 sonuna ve 2019 başına göre fiyat artış oranları aşağıdaki 1 no’lu tabloda gösterilmiştir.
Tablo 1: BOTAŞ Doğal Gaz Satış Fiyatları (TL/m³) ve 2017 Aralık-2019 Eylül Dönemi Artış Oranı
|
Tüketici Grubu |
31.12.2017 Satış Fiyatı TL/M³ |
01.01.02019 Satış Fiyatı TL/M³ |
01.09.2019 Satış Fiyatı TL/M³ |
31.12.2017- 01.09.2019 Fiyat Artış Oranı % |
01.01.2019- 01.09.2019 Fiyat Artış Oranı % |
|
Konut ve Küçük Sanayi |
0.763615 |
0.890014 |
1.251652 |
63,91 |
40,63 |
|
Büyük Sanayi |
0,704145 |
1.351527 |
1.55 |
120,13 |
14,68 |
|
Elektrik |
0763615 |
1.55 |
1.60 |
109,53 |
3,23 |
BOTAŞ’ın Ağustos 2019 itibarıyla doğal gaz satış fiyatları, 2017 sonuna göre konutlarda ve küçük sanayi kuruluşlarında yüzde 63,9; büyük sanayi kuruluşlarında yüzde 120,1, elektrik üretimi için yakıt olarak doğal gaz kullanan santrallerde yüzde 109,5 oranında artmıştır. 2019 içindeki artış ise, konutlar ve küçük sanayi için yüzde 40,6, büyük sanayi için yüzde 14,7, elektrik üretimi için yüzde 3,2 oranında olmuştur.
Dünyada doğal gaz fiyatlarında düşüş eğilimine rağmen ülkemiz aleyhine hükümler içeren gaz alım anlaşmalarını değiştirmek için çaba harcamayan ve Türk Akımı gibi ülkemiz aleyhine yeni gaz alım anlaşmaları imzalayan siyasi iktidar, doğal gazı bin metre küpü yaklaşık 288 dolara ithal etmektedir. EPDK, doğal gaz sektörü için reel makul getiri oranı yüzde 12,85 olarak belirlemiştir. BOTAŞ’ın işletme giderlerini de yüzde12,15 kabul edersek, BOTAŞ’ın 1 m³ gaz satış baz fiyatı 288 USD/1000 m³x 1.25x 5.80 TL/m³= 2.09 TL olmaktadır. Aşağıdaki tablo BOTAŞ’ın gaz fiyatlarındaki sübvansiyonu gösterme amaçlıdır.
Tablo 2: Doğal Gaz Satış Fiyatlarında Sübvansiyon Oranları
|
Tüketici Grubu |
BOTAŞ Gaz Satış Fiyatı (KDV, ÖTV HARİÇ) TL/m³ |
BOTAŞ Satışa Esas Fiyat Varsayımı TL/m³ |
Sübvansiyon Oranı % |
|
Konut ve Küçük Sanayi |
1,251652 |
2.09 |
40,1 |
|
Büyük Sanayi |
1,55 |
2.09 |
25,8 |
|
Elektrik Üretimi |
1,60 |
2.09 |
23,4 |
2018’de başlayan, 2019’da süren zamlarla, doğal gaz satış fiyatlarında sübvansiyon, tüm tüketici gruplarında önemli ölçüde azaltılmıştır. İktidarın yeni zamlarla, kamu kaynaklarından sağlanan desteği tamamen ortadan kaldırması söz konusudur.
2018’de doğal gazın üçte ikisine yakın bölümü tüketen; gelir elde etmek için ticari ve sınai faaliyet gösteren şirketlerin ve ticari amaçla elektrik üretiminde doğal gaz kullanan santralların, bugüne kadar olduğu gibi, kamunun kendilerine doğal gazı maliyetin altında satması talepleri makul değildir.
Ancak tüm çalışanlar, emekliler, işsizler için durum farklıdır. Tükettikleri doğal gaza ödeyecekleri para bu yıl içinde yüzde 40,6 artmışken, ulaşım, kira, beslenme tüm giderleri de hızla artarken, toplu sözleşme görüşmelerinde yılda yüzde 8’lik ücret artışları verilmektedir.
Odamız, uzun süredir enerji yoksulları ve yoksunlarına, çağdaş yaşam koşullarını sağlayacak miktarda ücretsiz elektrik ve doğal gazın kamu tarafından temin edilmesini savunmaktadır. Toplum yararını gözeten bu önermemizi, siyasi iktidar yakın zamana kadar yok saymış, yanıt vermemiş, adeta kulaklarını tıkamıştı.
Ankara’da Başkent Gaz’ın Eylül 2019’da konutlar için doğal gaz satış fiyatı KDV dâhil 1,95 TL/m³’tür. Bireysel ısınmada konut başı doğal gaz tüketimi Ankara için yıllık 1500 m³, aylık ortalama 125 m³’tür. Bu durumda, bir ailenin Eylül 2019’da ödeyeceği doğal gaz bedeli 233,75 TL’dir. Aylık su tüketimini 10 m³, yine Ankara ASKİ konut fiyatı olan 9.48 TL/m³ veri alındığında aylık su faturası 94,80 TL olmaktadır. Aylık elektrik, doğal gaz ve su fatura bedelleri toplamı ise, 470,72 TL’ye yükselmektedir ve bu tutar asgari ücretin dörtte birine yakındır (yüzde 23,30). Doğal gaz faturasının tek başına asgari ücretin yüzde onunu aşan bir oranda olması ise, enerji yoksulluğunun kanıtıdır.
Tablo 2: Aylık Elektrik, Doğal Gaz, Su Ödemelerinin Asgari Ücret İçindeki Payı
(Temmuz 2019, Ankara)
|
Kaynak |
Aylık Tüketim |
Birim Fiyat |
Toplam Tutar (TL) |
Asgari Ücret İçindeki Payı % |
|
Elektrik |
230 KWH |
0,618134 TL/kWh |
142,17 TL |
7.04 |
|
Doğal Gaz |
125 m³ |
1,87 TL/m³ |
233,75 TL |
11,57 |
|
Su |
10 m³ |
9,48 TL/m³ |
94,80 TL |
4,69 |
|
Toplam |
|
|
470,72 TL |
23,30 |
Bütün bu verilerin gösterdiği enerji yoksulluğu ve yoksunluğunun ciddi bir sorun olduğudur. Bu sorunu çözme yönünde:
- 150 KWh elektrik yardımının kapsamının genişletilmesi,
- Kömür yardımı yerine doğal gaz desteğinin sağlanması,
- Yerel yönetimlerin düşük gelir gruplarına ücretsiz su desteği vermesi,
- Temel bir ihtiyaç olan doğal gazın fiyatları üzerindeki KDV’nin yüzde 18’den yüzde 1’e düşürülmesi, ÖTV’nin kaldırılması,
- Kamusal kaynaklardan sağlanan bu desteklerin kötüye kullanımını önlemek için uygulamanın toplum çıkarları gözetilerek denetlenmesi gerekmektedir.
Günümüzde yaşamı idame ettirmek için vazgeçilmez olan elektrik, doğal gaz gibi enerji kaynaklarının nihai tüketiciye yeterli, kesintisiz ve ödenebilir koşullarda sunulması için, öncelikle sektörde toplumsal yararı gözeten, bütünleşik politikaların ve uygulamaların yaşama geçmesi, enerji yatırımlarının; tüketiciye, çevreye ve ekonomiye gereksiz yükler getirmeyecek şekilde, toplum çıkarlarını gözeten kamusal bir planlama dâhilinde yapılması gerekmektedir. Bu temel gereklilikler yerine getirilmediği takdirde nihai tüketicinin doğrudan ya da dolaylı olarak karşı karşıya kalacağı zararları bütünüyle önlemek mümkün olamayacaktır.
Yunus Yener
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı
NOT: TMMOB Makina Mühendisleri Odası olarak, 13.08.2018, 03.09.2018, 18.10.2018 ve 26.02.2019 tarihlerinde Odamız Enerji Çalışma Grubu tarafından hazırlanan, elektrik ve doğal gaz fiyatlarını ve fiyat artışlarını irdeleyen Oda Raporları kamuoyu ile paylaşılmıştı. 2019 Temmuz ayı başında elektrik fiyatlarında yapılan artışlar sonrasında, 17.07.2019 tarihinde “2019 Temmuz Ayı İtibarı ile Elektrik ve Doğal Gaz Fiyatları, Tarife Uygulamaları, Maliyetleri Artıran Etkenler ve Yapılması Gerekenler Üzerine” güncel Oda Raporunu kamuoyuna sunmuş ve elektrik ve doğal gaz fiyatlarında yeni zamların gündemde olduğunu da belirtmiştik.
(Rapor/açıklama tarihleri ve linkleri:
03.09.2018: https://www.mmo.org.tr/merkez/basin-aciklamasi/elektrik-ve-dogal-gaz-zamlari-uzerine-aciklama
02.08.2019: https://www.mmo.org.tr/merkez/basin-aciklamasi/zamlarin-sonu-gelmiyor