TMMOB 50. YIL ETKİNLİKLERİ 21 ARALIK 2002 TARİHLİ DANIŞMA KURULU TOPLANTISI TASLAK PROGRAM

Giriş
TMMOB Yasası 27 Ocak 1954 tarihinde TBMM‘nde kabul edilmiştir. 1. Genel Kurulumuz
18 " 22 Ekim 1954 tarihinde toplanmış, TMMOB‘nin kuruluşu tamamlanmış ve Odaların
kurulması için gerekli kararlar alınmıştır.
2004 yılı TMMOB‘nin kuruluşunun 50. Yılı olacaktır.
TMMOB‘nin kuruluşunu izleyen 50 yıl sadece mühendislik-mimarlık alanında değil,
bütün dünyada önemli olayların yaşandığı bir dönemdir. İş süreçlerinde yaşanan
değişiklikler, mesleklerimizin yeni boyutları, dünyada ve ülkemizde mühendislerin
ve mimarların değişen profilleri ile örgütümüzün gelişmesi, toplumun gündemi ile
örgüt gündeminin çakışması, vb. konuların incelenerek geçmişimizin değerlendirilmesi
günümüze ışık tutacaktır.
Türkiye‘de bugüne kadar TMMOB ve benzer kuruluşların talep ve önerileri genellikle
dikkate alınmamış olmakla birlikte, bunların doğruluğu anlaşılmıştır. Fakat bu
konular ve öneriler kamuoyunun belleğinde kalmamıştır. Bu nedenle TMMOB‘nin geçmiş
dönemlerinde yapılan ve önerilen bazı çalışmaların tekrar anımsatılması da önemlidir.
50. Yıl gibi köşe taşı tarihler, bu amaçla yapılacak çalışmaları çok anlamlı kılacaktır.
Benzer çalışmaların, 50. yılını dolduran Odalarımız tarafından da yürütülmesi
yararlı olacaktır. Böylece, hem tekil uzmanlık alanlarında hem de birden çok uzmanlığı
barındıran alanlarda, kapsamlı ve anlamlı bir inceleme olanağı doğmuş olacaktır.
Danışma Kurulunun ve Yürütme Kurulunun Oluşumu ve Çalışmaları
TMMOB‘ne emek verenlerin görüşlerini almak ve katkılarını sağlamak amacıyla geçmiş
dönemlerde ve şimdiki dönemde TMMOB kurullarında yer alan üyelerimiz, Genel Sekreterler,
Genel Sekreter Yardımcıları ve Oda Başkanlarının katılacağı bir "50. Yıl Etkinlikleri
Danışma Kurulu" oluşturulmuştur.
Ayrıca etkinliklerin eşgüdümünü sağlamak üzere "50. Yıl Etkinlikleri Yürütme Kurulu"
Danışma Kurulunun önerileri de alınarak TMMOB Yönetim Kurulu tarafından belirlenecektir.

50. Yıl Etkinlikleri Kapsamında Ele Alınması Önerilen Konular
Çalışma Programında da belirtildiği gibi, konunun boyutu çok geniştir. Aşağıda
bunlarla ilgili kimi konular belirtilmiştir. Bu konular ayrıca, Danışma Kurulu‘nda
da ele alınarak genişletilecek, belirginleştirilecek, her birisi için ayrıntılı
bir "Uygulama Planı"hazırlanacaktır.
Bu Taslakta başlıca çalışma konuları sıralanmıştır. Bu konulardan hangilerinin
gerçekleştirilebileceği, Danışma Kurulu‘nun da görüşlerinin alınmasından sonra
karara bağlanacaktır.
1- TMMOB belgelerinin derlenmesi ve yayınlanması
Genel Kurul bildirileri: Genel Kurullarımızın kabul ettikleri bildiriler, ilgili
Genel Kurula ait delege sayıları, katılımlar ve fotoğraflarla birlikte bir yayın
haline getirilecektir. Bu yayına, Genel Kurulların tutanaklarından seçmelerin
de eklenmesi yararlı olacaktır.
TMMOB Yönetim Kurulu kararlarından seçmeler: Yönetim Kurulu kararları taranarak,
rutin olmayan ve karar tarihinde gerek toplumun gerekse örgütün önemli olaylarına
karşı, örgütsel tutumumuzu belirleyen kararlardan seçmeler yapılarak yayına dahil
edilecektir.
TMMOB‘ne emek verenler: TMMOB‘nin çeşitli kurullarında yer alan üyelerimizin tanıtılması,
ilgili dönemlerdeki yönetici profillerinin de belirlenmesi sağlanacaktır.
Yasal süreç kitabı: Bilindiği gibi Cumhuriyet tarihinde mühendislik ve mimarlıkla
ilgili ilk yasal düzenleme 1927‘de çıkarılan 1035 sayılı "Mühendislik ve Mimarlık
Hakkındaki Kanun" olmuş, bu Kanunu, 1035 sayılı Kanunda değişiklik yapan ve 1933
tarihli 3077 sayılı kanun ve 1938 yılında bu iki kanunu ortadan kaldırarak yeni
bir düzenleme getiren ve halen yürürlükte olan 3458 sayılı kanun izlemiştir.
6235 sayılı TMMOB Kanunu ise, 1959‘da 7303 ve 1997‘de 4276, 2001‘de 4708 sayılı
kanunlarla ve 1982‘de 66 ve 85 ve 2001de 601 sayılı KHK‘lerle değiştirilmiştir.
Bu yasal düzenlemelerin yanı sıra, 1961 ve 1982 Anayasalarında yer alan Kamu Kurumu
Niteliğindeki Meslek Kuruluşları ile ilgili düzenlemeler ve bir Anayasa Mahkemesi
kararı da bulunmaktadır.
Ayrıca, 1973‘te TMMOB yasasında önemli bir değişiklik yapan, Meclis‘te kabul edilmekle
birlikte, Senato‘da değiştirilen ve Meclis‘te görüşülemeyerek düşen bir kanun
teklifi de önemli girişimler arasında yer almaktadır.
Bu düzenlemeler, kanun teklif ve tasarıları, görüşme tutanakları önerilen kitapta
yer alacaktır. Bu kitabın taslağı Mühendislik ve Mimarlık Kurultayına hazırlık
çalışmaları sırasında hazırlanmıştır. Gözden geçirilerek tamamlanacak durumdadır.
2- 50. Yıl Andacı
TMMOB‘nin kuruluşunun 50. Yılında, gerek bu süreçte emeği geçenleri anımsayarak
ve tanıtarak onlara bir ölçüde vefa göstermek, gerekse bu süreçte yapılan ve yaşananları
üyelerimizle ve kamuoyu ile paylaşmak için bir andaç çalışmasının yapılması planlanmıştır.

TMMOB gibi örgütlerde zaman zaman yapılanların ve yapılanları gerçekleştirenlerin
çok özet olarak yazılı hale getirilmesi, örgüt dinamik ve kültürünün yaşatılması
ve geliştirilmesi için de çok önemlidir.
TMMOB gibi bir örgütün kendi bünyesinde yürütülen çalışmalarının yanı sıra bağlı
Odalar, İKK‘ları, işyeri temsilcilikleri bünyesinde yapılan çalışmaları, bir andaç
kısıtında ele almak mümkün değildir. Bu nedenle, çalışmada ele alınması planlanan
kapsamın şu şekilde sınırlandırılması düşünülmektedir:
Her döneme ilişkin 5-6 sayfa ile sınırlı bir kapsamda,TMMOB öncesi durum, TMMOB‘nin
kuruluşu, TMMOB organlarında yer alan kişiler, yapılan çalışmalardan öne çıkanlarla
ilgili bilgiler, o dönem kurulan Odalara ilişkin anımsayanlarca yazılacak bir
sayfalık öykü, bazı dönemlerle ilgili TMMOB Başkanı ya da Genel Sekreteri tarafından
yazılmış yorum, ilgili dönemde ülkede yaşanan bazı olaylar, bazı doküman, resim
ve kopyaları, bazı Genel Kurul notları ve bildirgelerden alıntılar.
Çalışmanın ürününün yaklaşık 250 sayfa olması planlanmaktadır.
3- Mühendislik Mimarlık Raporu
50 yılı kapsayan bir süre içinde iş süreçlerinde ve mühendislerin ve mimarların
iş süreçlerindeki konumlarındaki gelişmeler, yetki ve sorumlulukları, vb. konuları
kapsayacak ve 1978‘de yapılan araştırma ile karşılaştırma yapmaya elverişli bir
çalışma yapılması planlanmaktadır. Bu çalışmayla günümüzdeki mühendis-mimar profili
çıkarılmaya çalışılacaktır.
4- Kısa TMMOB tarihi
Daha sonraları "kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları" olarak tanımlanan
örgütler, 1950‘lerde kurulmuştur. Bu dönemin özellikleri çerçevesinde TMMOB‘nin
kuruluşu incelenecek, daha sonra Odaların kuruluşu ve kuruluş öyküleri, yaşanan
sorunlar, kimi Odaların TMMOB‘ye katılmamaları, TMMOB Genel Kurullarının yapılamaması
ve yeniden toplanması, İl Koordinasyon Kurullarının ve İşyeri Temsilciliklerinin
kurulması, vb. konuları kapsayan kısa bir tarih çalışması yapılması önerilmektedir.
5- Mühendislik Mimarlık Öyküleri
TMMOB‘nin kuruluşunun 50. Yılında, Cumhuriyet Dönemi‘nde gerçekleştirilmiş ve
önemli başarılar içeren sektörlerin oluşumu, sanayi kuruluşlarının kurulması-gelişimi,
saha uygulamaları v.b. mühendislik ve mimarlık öykülerini teknik detaylardan uzak
öykülendirilmiş bir dille anlatacak bir kitabın hazırlanması önerilmektedir.
Çalışma, ilginç ve başarılı öyküleri olan ve mühendislik uygulamaları içeren tüm
sektörleri, işletmeleri ve münferit mühendislik uygulamalarını kapsamaktadır.
Çok geniş ve fazla uygulama arşivi oluşması durumunda bu çalışma bir seri olarak
düşünülecek ve ilk kitapta seçilmiş kimi uygulamalara yer verilecektir.
Hazırlanacak örnek çalışma Odalara gönderilerek üyelerinden öyküler talep etmeleri
istenecektir. Gelen öyküler arasından seçme yapılacak ve anlamlandırma çalışmaları
yürütülecektir. Yeterli sayıda öykü toplanması halinde çalışma tamamlanıp basılacak,
olmaması halinde kitap basımı yapılmayacak, son hali verilen dokümanlar başka
şekilde kullanılacaktır.
6- Mühendislerin ve mimarların örgütlenme tarihi
Cumhuriyet‘in kuruluşundan TMMOB‘nin kuruluşuna kadar örgütlenme çalışmaları ve
örgütlerle ilgili bilgiler derlenecektir. Bilindiği gibi bu örgütlerin önemli
bir bölümü TMMOB‘nin kuruluşunda yeralmışlardır.
Bu başlık altında, mühendislerin ve mimarların TMMOB dışında mesleki örgütlenmeleri
de ele alınmaya çalışılacaktır. Ayrıca, dünyada mühendislerin ve mimarların örgütlenmelerine
de özetle değinilecek, değişik örgütlenme biçimleri de tanıtılmaya çalışılacaktır.
7- Önemli konularda TMMOB‘nin ve Odaların çalışmaları ve görüşleri
TMMOB‘nin ve Odaların tarihinde önemli yer tutan konular olmuştur. Bunlar arasında
montaj sanayine karşı ağır sanayi, madenlerin devletleştirilmesi, toplu taşıma
ve Boğaz köprüsü, enerji sektöründe özelleştirmeler, vb. sayılabilir. Bu listenin
Danışma Kurulunda genişletilmesi beklenmektedir.
Bu çalışmalarla ilgili olarak, ilgili konunun birlikteliğinde tarihsel koşulların
da tanıtılması, belgeler üzerinden değerlendirilmesi amaçlanmaktadır.
8- TMMOB ve Odaların hukuk mücadelesi
TMMOB ve Odaların 50 yıllık tarihinde toplum yararını temel alan hukuk mücadelesinin
önemli bir yeri vardır. Açılan davalar lehte ya da aleyhte sonuçlanmış olabilir.
Bu çalışmanın amacı örgüt tarihimizin bu yönünü de tanıtmaktır. Özel yüksek okullar,
imar planları ve uygulamaları, elektrik sektöründe özelleştirme, serbest bölgeler
bunlardan birkaç örnektir. Bu örneklerin Danışma Kurulunda arttırılması ve yapılacak
arşiv çalışmalarına katkıda bulunması beklenmektedir.
9- TMMOB ve kitlesel eylemler
Bilebildiğimiz kadarıyla, mühendislerin ve mimarların ilk kitlesel eylemi 1949
yılında yapılmıştır. O tarihten itibaren mühendisler ve mimarlar örgütlenme amacıyla,
ekonomik, demokratik ve özlük haklarını savunmak amacıyla, bağımsızlık ve demokrasi
mücadelesinde yer almak amacıyla kitlesel eylemler içinde olmuşlardır. Çalışma
bu eylemleri, ülkemizin eylemlerin yapıldığı tarihlerdeki koşullarıyla birlikte
tanıtmaktır.
10- Mühendislik-mimarlık eğitimi tarihi
Çalışmanın kapsamı, mühendislik ve mimarlık eğitiminin niteliğindeki gelişmeyi
ve Cumhuriyet Dönemi‘nde okulların durumlarını, YÖK‘ün bu alandaki etkilerini
kısaca değerlendirmek olacaktır.
11- Büyük mühendislik ve mimarlık projeleri
Özellikle yerli mühendislik ve mimarlık hizmetleri ile gerçekleştirilmiş projelerin
tanıtımı yapılmaya çalışılacaktır. Bu tanıtımın yanısıra, bu projelerin öngörülen
ve gerçekleşen maliyetleri, büyük projelerdeki gecikmelerin neden olduğu sorunlar
da irdelenmeye çalışılacaktır.
12- Sektörel gelişmelerden seçmeler
Bu çalışma, özellikle 50. yılını dolduran Odalarımızın sürükleyecekleri bir çalışma
olarak önerilmektedir. Birden fazla meslek alanını ilgilendiren konularda TMMOB‘nin
eşgüdümü sağlaması hedeflenecektir. Odalarımızın etkinliklerinden programları
kesinleşmemiş olanların, bu temayı ele almaları önerilecektir.
13- Mühendislerin ve mimarların ekonomik " demokratik özlük hakları
1950‘ler, 60‘lar, 70‘ler ve 80‘lerde de kamu çalışanı olmanın özellikleri, bu
dönemlerde uygulanan yasa ve kararnameler (barem kanunu, 4/10195 sayılı kararname,
657 sayılı yasa) ve bu düzenlemelere göre elde edilen ekonomik haklar,
1961 Anayasası‘nda kamu çalışanlarına sendikal haklar; memur sendikalarına bir
bakış; mühendis ve mimar sendikaları (TCK, İller Bankası, vb), 657‘ye geçiş, TEKSEN,
Teknik Eleman Kurultayları, Süleyman Demirel‘in Odadan ihracı; 657 sayılı Yasa
ve kaybedilen haklar, sendikalaşma: TÜTED, 1978 TMMOB araştırmasından örnekler,

1980‘lerdeki yeni politikalar (küreselleşme, özelleştirme, devletin küçültülmesi,
vb); KESK ve sendikal mücadele; TMMOB‘nin sendikalaşma konusundaki görüşleri ve
yaklaşımı. TMMOB araştırmasından örnekler; değişen mühendis-mimar çalışma alanı
profili: kamudan özele ağırlık kayması,
Özel sektörde ücret politikaları, diğer ülkelerle karşılaştırmalar
14- TMMOB amblem ve logosunun belirlenmesi
Örgütümüzün çeşitli dönemlerinde ele alınmasına karşın, TMMOB‘nin hala amblemi
ve logosu bulunmamaktadır. Yarışma yapılmasından, sipariş üzerine yapılacak örnekler
arasından seçime kadar bir çok alternatif yöntem düşünülmüş ama bir sonuç alınamamıştır.
Artık zamanıdır.
15- TMMOB arşivinin tamamlanması
TMMOB arşivinin tamamlanması için yapılan çalışmalarla, Genel Kurul Kararları
ve Tutanakları, Yönetim Kurulu Kararları ve kimi önemli belgeler derlenmiştir.
Ancak diğer belgelerle ilgili önemli eksiklikler bulunmaktadır. Örneğin TMMOB
haber bültenleri, yanına dönüşmemiş raporlar, vb. belgelerin tamamlanması sağlanmaya
çalışılacaktır. Ayrıca yazılı ve görsel basında TMMOB ile ilgili belgelerin derlenmesine
çalışılacaktır.
16- Görsel tanıtım
Çalışmaların kısa bir görsel tanıtımı yapılacaktır. Bu tanıtımda, arşivimizin
elverdiği olanaklar çerçevesinde, mühendislik-mimarlık alanları, TMMOB ve geçmişi
özetlenmeye çalışılacaktır.
17- Kutlamalar
50. yılın önemli tarihlerinde sosyal etkinlikler düzenlenecektir.
Çalışma Yöntemi
Yukarıda belirtilen ve Danışma Kurulu‘nda önerilecek başka çalışmaların her biri
için ayrı çalışma grupları oluşturulacaktır.
Çalışmaların ürünleri kitap ve broşür olarak yayınlanacaktır. Bunlardan öne çıkanlar
yayın dışında, basın toplantısı, söyleşi, panel, vb. bir etkinlikle tanıtılacaktır.
Zamanlama ve Önemli Tarihler
Çalışmalara konu olan hususların araştırılması, hazırlık çalışmalarının yapılması,
basılacak kitapların hazır hale getirilmesi, 2003 yılının sonlarında bitirilecektir.
Yapılacak etkinlikler, kitapların yayınlanması ve tanıtılması 2004 yılı boyunca
gerçekleştirilecektir. Kimi sosyal etkinlikler için ise, 27 Ocak 2004, Mayıs 2004‘de
yapılacak TMMOB 38. Olağan Genel Kurulu ve 18-22 Ekim 2004 tarihleri (2004 Yılı
Mühendislik Mimarlık Haftası) önemli tarihler olarak öne çıkmaktadır.
Danışma Kurulundan Beklenen Katkılar
Danışma Kurulu üyelerimizden, yazılı ve sözlü önerileriyle çalışmalara katkıda
bulunmalarını, adreslerine ulaşamadığımız üyelerimizle ilişkimizi sağlamaya yardımcı
olmalarını, kurulacak çalışma gruplarına katılmalarını, arşivimizin eksikliklerinin
kişisel arşivlerinden tamamlanmasına olanak sağlamalarını diliyor ve bekliyoruz.